Μπολιεράκη Κωνσταντίνα
Η ιστορική διαδρομή της νωπογραφίας στον ελλαδικό χώρο μέσα από παραδείγματα
Εισαγωγή
«Ο τοίχος έχει τη δική του ιστορία». Πάνω στην επιφάνειά του άνθρωποι διαφορετικών τόπων, χρόνων, θρησκευτικών και ιδεολογικών πεποιθήσεων, ζω-γραφίζουν τη δική τους αλήθεια. Η τοιχογραφία ως ένας ζωντανός οργανισμός, μεταβάλλεται, διαμορφώνεται, προβάλλει εκδοχές της τέχνης που σηματοδοτούν τις διαφορετικές εποχές. Εξιστορεί και αποκαλύπτει ιδέες, τάσεις, απόψεις που έχουν αφήσει τα χνάρια τους επάνω στην (από εν μέρει ανόργανα και οργανικά υλικά) επιφάνεια της, δίνοντας ένα στιλπνό ζωγραφικό αποτέλεσμα. Στην ιστορία της τοιχογραφίας συναντούμε δύο μεθόδους τη νωπογραφία και τη ξηρογραφία.
Στις τοιχογραφίες – νωπογραφίες (γράφω επί νωπού) η ζωγραφική αναπτύσσεται επάνω στο νωπό κονίαμα αποκαλύπτοντας τον τρόπο ανάπτυξης του θέματος. Από πάνω προς τα κάτω και από μέσα προς τα έξω. Η ζωγραφιά συνδέεται με το αρχιτεκτόνημα. Η ανανέωση της ζωγραφικής επιφάνειας με επικαλύψεις τμημάτων ή επεμβάσεις στις παλαιότερες νωπογραφίες υποδηλώνει τις διαφορετικές εποχές. Η κάθε εποχή αποτυπώνει αισθητικά τις επιδιώξεις της, τις αξίες της, τα πιστεύω της, τις επικρατούσες συνθήκες, την πνευματικότητα της. Το παλαιό συναντά το νέο. Η πλαστική αντίληψη της ελληνορωμαϊκής τέχνης με την έμφαση στις τρεις διαστάσεις δίνει τη θέση της στη ζωγραφική απεικόνιση ιερών μορφών, εξυπηρετώντας τις ανάγκες της χριστιανικής τέχνης. Στο πέρασμα των αιώνων το περιβάλλον, ο καλλιτέχνης και ο σκοπός της δημιουργίας μετεξελίχθηκαν, συνδέθηκαν και σχημάτισαν την ιστορική σύνθεση της νωπογραφίας.
Στον ελλαδικό χώρο, η τεχνική της νωπογραφίας εμφανίζεται από τη προϊστορική εποχή στη Μινωική Κρήτη, Θήρα και Αιγαιοπελαγίτικο πολιτισμό . Εξαπλώνεται στις Μυκήνες. Χρησιμοποιείται στους ελληνιστικούς χρόνους, στη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή επικράτεια και στους πρώτους Χριστιανικούς αιώνες σε γεωγραφικές περιοχές που άκμασε ο χριστιανισμός (Ελλάδα Μ.Ασία Καππαδοκία Αντιόχεια, Ρώμη, Ελληνικές αποικίες Νότιας Ιταλίας) (Σεργιάδης, Καραγιάννης και Κωτσαλάς, 2016). Ενώ στη μεταβυζαντινή εποχή, η Κρητική Σχολή (Ιερά μονή Ανάπαυσα στα Μετέωρα, Ιερές μονές Σταυρονικήτα και Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος κ.α ) και ο Θεοφάνης ο Κρης, δημιουργούν εξαιρετικά δείγματα νωπογραφίας.